Masovno streljanje hiljada građana Kragujevca od strane nemačkih okupatara, koje se dogodilo 21. oktobra 1941. godine, bio je jedan od najtragičnijih događaja u okupiranoj Srbiji i obeležava se kao Dan sećanja na srpske žrtve u Drugom svetskom ratu.
U gradu Kragujevcu i okolini, nemačka kaznena ekspedicija izvršila je tada masakr, kao vid odmazde, nad više hiljada srpskih civila.
Prema raspoloživima saznanjima, ubijeno je 2.796 osoba, od kojih 412 u selima, a ostali u Kragujevcu.
Posebnu dimenziju tragediji daje činjenica da su, pored brojnih drugih, Nemci tada priveli i odveli na streljanje čak i đake viših razreda gimnazije, od petog do osmog razreda.
U Spomen-parku u Šumaricama od 1971. godine održava se „Veliki školski čas“, manifestacija kojom se podseća na masakr koji se dogodio.
Jesen 1941. godine bila je vreme zamaha ustanka u Srbiji, koji je započeo leta te godine.
Kraljevina Jugoslavija je napadnuta i okupirana aprila te 1941. Povod je bio puč koji se dogodio 27. marta u Beogradu, kada je oborena Vlada Cvetković Maček, potpisnica Protokola o pristupanju Paktu dva dana ranije. Odmah je okupirana i Grčka koja je i bila glavni razlog nemačke invazije, zbog prisustva britanskih trupa u toj zemlji.
U Srbiji je leta te 1941. započeo ustanak protiv okupatora, nakon što je napadnut Sovjetski Savez. Usledile su nemačke odmazde, a onda i naredba da će se nadalje za jednog poginulog Nemca streljati stotinu građana Srbije, kao odmazda.
Povod za streljanje u Kragujevcu bili su nemački gubici u borbi sa jedinicama pokreta otpora 16. oktobra na putu Kragujevac – Gornji Milanovac, otprilike na sredokraći između sela Bara i Ljuljaka.
Nemačka kolona je na tom putu dočekana u zasedi. Bila je to zajednička akcija pripadnika NOVJ, odnosno partizana, i Jugoslovenske vojske u otadžbini, odnosno četnika.
Poginulo je 10 nemačkih vojnika, a 26 je ranjeno.
Prilikom streljanja u Kragujevcu i okolini, nemački okupator primenio je drakonsku odredbu iz naredbe generala Franca Bemea od 10. oktobra, kojom se propisuje streljanje 100 Srba za jednog ubijenog, a 50 za ranjenog Nemca.
Brutalne odmazde započele su prvo u obližnjim selima, 19. oktobra, u selima Maršić, Ilićevo, Grošnica.
Nemačka kaznena ekspedicija je potom streljanja nastavila 21. oktobra u gradu Kragujevcu, delimično i 20. oktobra.
Na osnovu naredbe generala Bemea, izračunato je da se s ciljem odmazde strelja 2.300 lica.
Naređenje za sprovođenje odmazde u Kragujevcu neposredno je izdao major Oto Deš, tada zapovednik 749. puka, sa središtem u Kraljevu.
U ovom zločinu je stradalo oko 3.000 stanovnika Kragujevca i okolnih mesta, a među njima je bilo i 26 žena, 287 kragujevačkih učenika i mladića srednjoškolskog uzrasta i 40 dece starosti između 11 i 15 godina.
U spomen na žrtve streljanja čitav prostor Šumarica je pretvoren u spomen-park. Memorijalni kompleks obuhvata površinu od 352 hektara, a oko njega vodi kružni put dužine 7 kilometara koji ide ka dolinama Erdoglijskog i Sušičkog potoka gde su se streljanja i odvijala. U okviru kompleksa nalazi se 10 spomenika (iako je prvobitno planirano da ih bude 30) podignutih na humkama streljanih.
Danas, 21. oktobra, na godišnjicu masakra, Srbija obeležava praznik Dan sećanja na srpske žrtve u Drugom svetskom ratu. Srpska pravoslavna crkva je kanonizovala žrtve, te su za svetitelje proglašeni Sveti novomučenici kragujevački.
Izvor: Tanjug/Zelena učionica