Postoje čvrsti dokazi koji su dobijeni iz retrospektivnih i prospektivnih istraživanja da se znaci poremećaja autističkog spektra mogu uočiti tokom prve dve godine života (Zwaigenbaum et al., 2013). Retrospektivna istraživanja se zasnivaju na prisećanju roditelja dece sa poremećajem autističkog spektra o ranim atipičnim obrascima ponašanja. U prospektivnim studijama, ispitanici kod kojih je utvrđen rizik se prate tokom izvesnog perioda kako bi se videlo da li će razviti kliničku sliku poremećaja autističkog spektra. Do podataka o ranim znacima poremećaja autističkog spektra istraživači dolaze i putem analize video-snimaka koje su roditelji snimali u periodu ranog detinjstva.
Analizom velikog broja retrospektivnih i prospektivnih istraživanja koja su se bavila proučavanjem ranih znakova poremećaja autističkog spektra, Cvajgenbaumova i sar. (Zwaigenbaum et al., 2013) zaključuju da su među najrepliciranijim ranim znacima poremećaja autističkog spektra odsustvo usmerenosti ka socijalnim stimulusima (ljudima i socijalnim događajima), deficit zajedničke pažnje (ne koristi kažiprst kako bi ukazalo drugima na predmet/događaj od svog interesovanja; ne prati pogledom pokazani predmet; ne donosi predmete drugima u cilju pokazivanja), neodazivanje na ime, repetitivni pokreti telom, repetitivna i atipična upotreba predmeta, kao i neobični obrasci regulacije emocija (dominacija negativnih emocija). Prema ovim autorima, u drugoj godini života je moguće na osnovu ovih znakova jasno razlikovati decu sa poremećajem autističkog spektra od dece neurotipičnog razvoja i dece sa kašnjenjem u razvoju druge prirode.
Odsustvo igara pretvaranja („kobajagi“ igre), zatim protodeklarativnog pokazivanja (ne pokazuje kažiprstom drugim osobama na predmet/događaj od svog interesovanja) i usmeravanja pogleda ka pokazanom predmetu u 18-om mesecu života, mogu biti rani indikatori poremećaja autističkog spektra (Baron-Cohen et al., 2000). Na osnovu podataka iz retrospektivnih studija i istraživanja zasnovanih na analizi video-snimaka Čavarska i Volkmar ( (Chawarska & Volkmar, 2005) daju detaljan prikaz atipičnih oblika ponašanja u oblastima socijalnih interakcija, komunikacije i stereotipnog ponašanja, na osnovu kojih se u prvoj, drugoj i trećoj godini mogu razlikovati deca sa poremećajem autističkog spektra od dece neurotipičnog razvoja i dece sa kašnjenjem u razvoju druge prirode (videti tabelu).
U jednom domaćem retrospektivnom istraživanju, utvrđeno je da bi specifični znaci poremećaja autističkog spektra u prvoj godini života mogli biti averzija na dodir, neodazivanje na ime, zainteresovanost za određene senzacije i izmenjen kontakt pogledom. U drugoj godini života, znaci koji bi mogli biti rani indikatori autizma su slabo razvijen govor, odsustvo ili manjak socijalnih interakcija, rituali, stereotipna ponašanja i interesovanja, odsustvo imitacije i upotrebe gestova u komunikaciji (Milačić-Vidojević, 2007).
Danijel Marković
master defektolog-oligofrenolog