Umokravanje je jedan od najčešćih problema dečjeg doba.
Zašto nastaje umokravanje?
Razlozi su brojni.Ovoga puta ćemo govoriti o enurezi kao najčešćem razlogu primarnog noćnog umokravanja kod dece.
Šta je to primarno noćno umokravanje?
Primarno noćno umokravanje podrazumeva da dete nikada nije prestalo noću da se umokrava, ili preciznije da nije postojao period duži od pola godine da se dete nije umokrilo noću pri čemu se umokri bar 2 puta nedljno.
Šta je to sekundarno noćno umokravanje?
Za dete kažemo da ima sekundarno noćno umokravanje, ako je pojavi noćnog umokravanja prethodio period duži od pola godine da se nije umokrilo. Ovo umokravanje se najčešće javlja posle nekog stresnog događaja u životu deteta ili je posledica poremećaja u funkciji mokraćne bešike, kada pored noćnog umokravanja dete najčešće ima i vlaženje veša tokom dana.
Koji su razlozi za nastanak primarnog noćnog umokravanja?
Na sreću, kod samo malog broja dece umokravanje nastaje kao posledica urođenog ili tokom života stečenog oštećenja ili oboljenja:
– nervnih struktura odgovornih za pravilno funkcionisanje mokraćne bešike,
– mokraćne bešike i
– mokraćnih kanala ili mišića
Kod najvećeg broja dece, koja su zdrava, noćno umokravanje nastaje kao posledica razvojnih poremećaja nervne i psihološke kontrole mokrenja:
– funkcionalnih poremećaja mokrenja ili
– enureze
Kod dece sa funkcionalnim poremećajima mokrenja noćno umokravanje nastaje kao posledica poremećaja u funkciji mokraćne bešike i takva deca pored noćnog umokravanja obično imaju i probleme sa mokrenjem tokom dana, mokre ređe ili češće nego što je to očekivano za uzrast, „lenja su da mokre” ili „trčkaju svaki čas u vece”, vlaže veš i tokom dana, često imaju problema sa mokraćnim infekcijama.
Kod dece sa enurezom funkcija mokraćne bešike je potpuno normalna, pražnjenje mokraćne bešike je kompletno ali se dešava, mimo volje deteta u snu. Tokom dana, u budnom stanju dete je suvo i nikada nema problema sa mokraćnim infekcijama.
Sedamdeset do 80% sve zdrave dece posle pete godine života sa primarnim noćnim umokravanjem ima enurezu te ćemo današnji razgovor posvetiti enurezi
Spomenuli ste petu godinu života, zašto?
Uspostavljanje kontrole mokrenja je razvojni proces. Najveći broj dece uspostavi kontrolu mokrenja, odnosno skine pelene i kontroliše mokrenje izmedju 2. i 3. godine života. Povremeno umokravanje noću do 5. godine se ne smatra poremećajem, ali ukoliko dete nastavi da se umokrava noću i posle 5. godine života, treba potražiti pomoć pedijatra.
Koliko je česta enureza kod dece?
Prema podacima iz svetske literature u uzrastu od 5 godina svako 4.-5. dete ima enurezu. Pri polasku u školu svako deseto, ili slikovitije rečeno u svakom razredu osnovne škole 2-3 deteta se noću umokrava. Sa uzrastom se broj dece sa enurezom smanjuje. Tako, u uzrastu od 10 godina 7% dece ima ovaj problem. Enureza je češća kod dečaka nego kod devojčica. Prema svetskim statistikama 1-2% dece nastaviće noću da se umokrava i u odraslom dobu.
Ako me pitate koliko je česta enureza u našoj sredini, to ne mogu precizno da odgovorim jer takvi podaci, za sad, ne postoje.
Koji su razlozi za nastanak enureze?
Od brojnih razloga za koje se verovalo da su uzrok enureze, danas se zna da su najznačajniji:
– povećano stvaranje mokraće u snu
– porodični, odnosno genski faktori
– čvrst san
– snižen „funkcionalni“ kapacitet mokraćne bešike u snu
U porodicama dece sa enurezom, postoje i drugi članovi bliže ili dalje familije koji su u periodu detinjstva imali isti problem. Zna se da ukoliko su se oba rodiitelja noću umokravala kao deca verovatnoća da će se i njihovo dete umokravati je 75%. Ako je samo jedan roditelj imao ovaj problem u detinjstvu verovatnoća je 25% da će se i njegovo dete umokravati. Poslednjih desetak godina identifikovano je nekoliko gena koji su od značaja za nastanak enureze. Što se sna tiče, a to roditelji dece sa enurezom jako dobro znaju, deca sa enurezom su čvrsti spavači.
Povišen prag buđenja, odnosno čvrst san, je takođe genski uslovljen, tako da u porodicama dece sa enurezom ima i drugih članova sa problemom teškog buđenja. Kod najvećeg broja dece sa enurezom tokom noći postoji povećano stvaranje mokraće. Ovo nastaje kao posledica poremećaja u ritmu lučenja jednog neuropeptida, vazopresina, koji se luči u mozgu i koji na nivou bubrega reguliše količinu i gustinu stvorene mokraće. Kod dece sa enurezom smanjeno je njegovo lučenje tokom noći, te se stvara veća količina mokraće, koju mokraćna bešika ne može da zadrži te se dete nevoljno noću umokri.
Koje su najčešće zablude vezane za enurezu?
Jedna od najčešćih je da je enureza posledica psiholoških problema ili psihološkog profila deteta. Istina je da deca sa enurezom, posebno ako se lečenje ne započne na vreme, te problem duže traje, imaju brojne psihološke probleme, emotivne i sociološke poremećaje, ali oni su uvek posledica, a ne uzrok enureze.
Česta je zabluda da se enureza ne može izlečiti ili da je ne treba lečiti jer će sama prestati. Enureza se kod najvećeg broja dece može izlečiti. Iako 15% dece sa enurezom godišnje može spontano prestati da se umokrva, svako umokravanje koje duže traje nosi rizik od razvoja ozbiljnih posledica na mentalni, emotivni i socijalni razvoj ličnosti deteta, koji mogu postati trajni i u odraslom dobu:
– Deca sa enurezom se osećaju različitom od svojih vršnjaka koji se ne umokravaju, razvija se osećaj krivice
– Deca sa enurezom pokušavaju da sakriju svoj problem od okoline, povlače se u sebe, postaju nesigurna, izbegavaju kontakte sa vršnjacima, što vodi u njihovu socijalnu izolaciju.
– Brojne studije pokazuju da je samopoštovanje dece sa enurezom značajno sniženo ne samo u odnosu na vršnjake bez enureze, već i u odnosu na decu sa teškim hroničnim bolestima. Ono što ohrabruje je da ukoliko se sa terapijom krene na vreme, svi ovi problemi su prolazni, i detetu se pruža mogućnost da odraste u psihički zdravu i sociološki dobro adaptiranu osobu.
Neretko se veruje i da je enureza posledica svesne reakcije deteta, njegovog bunta ili pokušaja da izvrši pritisak na roditelje kao bi ostvarilo neki svoj cilj, ili pridobije njihovu naklonost. Ovo je jedna od veoma ozbiljnih zabluda zbog koje roditelji neretko pribegavaju kažnjavanju, koje nekad vodi i zlostavljanju deteta. Prema podacima iz literature najveći procenat zlostavljane dece školskog uzrasta čine upravo deca sa enurezom. Druga greška, koju roditelji čine, zasnovana na verovanju da se dete svesno umokrava je „povlađivanje” detetu, što je jednako loše kao i kažnjavanje. Zbog svega ovoga ponovo naglašavam da se dete ne umokrava noću svesno i da dete nije krivo za problem zbog koga ono najviše pati.
Često se zaboravlja da enureza nije problem samo deteta, to je problem cele porodice i često razlog za poremećaj odnosa razumevanja i harmonije u porodici što dodatno ima nepovoljan uticaj na razvoj ličnosti deteta.
Iz svega što ste nam do sada rekli jasno je da decu sa enurezom treba lečiti. Rekli ste i da se enureza kod najvećeg broja dece može trajno izlečiti. Pa kako se leči, i kad lečenje treba započeti? Kome treba da se obrate se roditelji deteta sa enurezom za pomoć?
Da, decu sa enurezom treba lečiti. Roditelji treba da se obrate nadležnom pedijatru koji će iz razgovora sa roditeljima i detetom, na osnovu pregleda i malog broja neinvazivnih ispitivanja utvrditi o kom tipu umokravanja se radi i započeti odgovarajuću terapiju.
Optimalno vreme za započinjanje terapije kod dece sa enurezom procenjuje se individualno, ali lečenje daje najbolje rezultate ako se započne do polaska u školu.
Izbor terapije kod dece sa enurezom zavisi od prirode osnovnog poremećaja koji je doveo do enureze.
Kod najvećeg broja dece sa enurezom razlog za umokravanje je velika količina mokraće koje se stvara tokom noći, o čemu je već bilo reči, te je i terapija usmerena ka tom poremećaju. Prema preporuci Svetske zdravstvene organizacije i Internacionalnog društva za inkontinenciju lek izbora za lečenje ovog tipa enureze je Dezmopresin koji nadoknađuje nedostatak vazopresina tokom noći i time reguliše količinu i gustinu mokraće koja se noću stvara. Lek propisuje pedijatar i na redovnim kontrolama prati njegov efekat i prilagođava dozu leka svakom detetu.
Tokom primene leka dete se mora pridržavati uputstava dobijenih od pedijatra kao bi lečenje bilo uspešno. Iskustva u lečenju Dezmopresinom bazirana su na primeni leka od preko 40 godina.
Kod dece sa enurezom kod koje je osnovni razlog za umokravanje smanjen kapacitet mokraćne bešike, lečenje se sprovodi primenom Enureza alarma, koji nakon detekcije umokravanja proizvodi zvučni alarm sa ciljem da probudi dete, da bi otišlo do toaleta gde treba da završi mokrenje. Nakon toga dete treba da se presvuče samo ili uz pomoć roditelja. Primena enureza alarma zahteva aktivno učešće roditelja, visoku motivisanost cele porodice. Ne preporučuje se kod dece koja se više puta tokom noći umokre, ili u porodicama gde ima više dece.
Ova dva terapijska protokola, Dezmopresinom i Enureza alarmom se kod neke dece mogu sprovoditi istovremeno.
Lečenje obično traje 6 meseci, a po potrebi i duže. Uspešnost zavisi od motivisanosti deteta i cele porodice, i poštovanja uputstava pedijatra, a pre svega od izgrađenog odnosa poverenja na relaciji dete-roditelj-pedijatar-dete.
U lečenje dece sa enurezom, o kojoj se ovom prilikom bilo reči, ukoliko se sa zakašnjenjem započne terapija, te već dođe do razvoja poremećaja u mentalnoj, emotivnoj ili sociološkoj sferi ličnosti deteta, neophodno je da se uključe pored pedijatra i dečji psiholozi, neuropsihijatri ili pedagozi i socijalni radnici kako bi se detetu omogućilo da izraste u zdravu osobu.
Koji je savet roditeljima dece koja se noću umokravaju?
Jedna od najčešćih dilema koju roditelji imaju je kako se postaviti prema detetu koje se noću umokrava. Da li pokušavati sa nagradama ili pohvalama za suve, a kaznama ili ucenama za mokre noći? Najjednostavniji odgovor je ni jedno ni drugo nije dobro jer loše utiče na pshihološki i emotivni razvoj deteta. Potrebno je posmatrati umokravanje, kao i svaki drugi zdravstveni problem i posle 5. godine života potražiti pomoć pedijatra. Do tada treba biti strpljiv, ne buditi dete noću da se izmokri, već ga ostaviti da spava sa pelenama ili u od vlaženja obezbeđenoj postelji. Iako se buđenjem deteta može postići da postelja i dete ostanu suvi, ovo nepovoljno utiče na uspostavljanje dnevno-noćnog ritma sna i sekrecije vazopresina što odlaže sazrevanje voljne kontrole mokrenja.
Umokravanje deteta je jedan od najtraumatičnijih događaja u detinjstvu, ali nije sramota ni za dete ni za porodicu i o ovom problemu ne treba ćutati. Ukoliko izgradimo kolektivnu svest o tome da ga prihvatimo na pravi način, učinićemo da dete i njegova porodica, pošteđeni stresa i traume, uz pomoć pedijatra nađu rešenje.
Prof. dr Mirjana Kostić, nefrolog, načelnik Centra za hemodijalizu i transplantaciju bubrega, Tiršova