Sociolozi savremenu porodicu često nazivaju detecentričnom porodicom jer su u centru pažnje, pre svega, deca, a ne bračni partneri.
Savremena porodica, u proseku, ima dvoje ili jedno dete pa je i odnos prema deci dosta drugačiji nego u prošlosti, pre svega u domenu psihologije. Zbog malog broja dece, roditelji ih doživljavaju kao nešto dragoceno i razvijaju intenzivan emotivni odnos prema njima. Ova psihološka posledica ima, kako svoje pozitivne, tako i negativne strane. Deca ostaju često do svojih kasnih 20-ih ili ranih 30-ih u roditeljskoj porodici, velika su materijalno-finansijska, ali i emotivna ulaganja u decu.
S druge strane, zbog savremenog načina života i sve dužeg, ali i haotičnijeg radnog vremena (vikendom, praznicima…), roditelji provode sve više vremena van kuće, odnosno, sve manje sa decom. Decu u većoj meri vaspitavaju društvene ustanove (vrtići, škole), rodbina, ali pre svega mediji (televizija, internet), a sve manje sami roditelji.
Individualizam i materijalizam kao dominantna savremena vrednosna orijentacija utiče na formiranje i današnjih roditelja. Fokusiranost na lične potrebe, želje i interese, s jedne strane, i sticanje uspeha (karijera, zarada) s druge strane, predstavljaju osnovu ovog sistema vrednosti. Posledica ovakvih životnih prioriteta jeste shvatanje deteta kao roditeljskog projekta. Roditelji smatraju da moraju da ulože sve svoje napore kako bi razvili potencijale, potrebe i interese deteta (njegovu individualnost). Zato se često trude da deca steknu što više znanja i veština još u ranom detinjstvu pohađanjem škola jezika, odabirom određenih sportova, itd. U centar pažnje porodičnih odnosa tako se stavljaju pre svega deca, a ne bračni partneri, što dovodi do specifične atmosfere u kojoj se stalno ističe detetova posebnost.
Posledice savremenog roditeljstva
Psihološke posledice – Zbog preterane usredsređenosti roditelja na dete, kod deteta se razvijaju mnoge negativne psihičke karakteristike. Prema rezultatima psiholoških istraživanja, sve je više dece sa egoističkim, pa čak i narcističkim, osobinama što je, po istraživačima, negativna posledica isticanja detetove posebnosti od strane roditelja. Takođe, psiholozi uočavaju da preteranu fokusiranost na potomstvo deca doživljavaju kao nepodnošljiv psihički pritisak. Dalje, insistiranje na što boljem uspehu u školi, potpuno programirane slobodne aktivnosti (muzička škola, ples, tenis, strani jezik, itd.) dovode do razvijanja raznih vrsta psihičkih problema i poremećaja kod dece.
Društvene posledice – Iako su deca u centru pažnje, paradoksalno je to što usled savremenog načina rada, roditelji provode nedovoljno vremena sa njima. To dovodi do stvaranja površnijih, siromašnijih emotivnih odnosa roditelja i dece, a često i do međusobne otuđenosti. Roditelji, pokušavajući da premoste ovaj problem, smatraju da čestom kupovinom poklona mogu da reše postojeće emotivne probleme, odnosno da, jednostavnije rečeno, stvarima „kupe“ dečju ljubav. Ovakvo ponašanje produbljuje jaz između roditelja i dece. Takođe, činjenica da deca provode dosta vremena bez roditelja dovodi do toga da su prepuštena sama sebi, vaspitavaju ih mediji i vršnjačke grupe, što uz loše porodične odnose mlade može da odvede na put delinkvencije ili bolesti zavisnosti (narkomanija, alkoholizam, itd.).
Naravno da to ne znači da su sve savremene porodice krenule ovim putem otuđenosti i narušavanja porodičnih odnosa. Određeni broj roditelja razvija iskrene, duboke emotivne odnose sa decom, provodi dosta vremena sa njima, uvek su prisutni kao podrška i aktivno učestvuju u njihovom odrastanju.
Autor: Ivan Smrečnik, prof. sociologije u „Petoj beogradskoj gimnaziji“