U dečjem uzrastu, crtež je prirodan način izražavanja kroz koji se prelama celokupnost neuropsiholoških funkcija.
Kao tehniku za ispitivanje inteligencije crtež ljudske figure je uvela Florens Gudinaf, obrazlažući svoj pristup time što je:
– predmet crtanja nešto sa čime su sva deca upoznata u podjednakoj meri
– objekat crtanja u osnovnim karakteristikama što manje varijabilan
– objekat dovoljno jednostavan da ga sva deca mogu da nacrtaju,a u isto vreme dovoljno složen u pogledu detalja da može da diferencira i nešto stariji uzrast
– predmet crtanja od opšteg značaja te je očekivano da će motivacija deteta biti ostvarena i održana
Crež je ocenjivan na osnovu elemenata prikazanih na njemu (kojih je bilo čak 51!).
Dobijeni IQ je pokazivao visoku korelaciju sa Bine-Simonovom skalom i pokazalo se da se test zaista može koristiti kao pokazatelj intelektualne zrelosti ali u rasponu uzrasta od 6 do 10 godina jer se na uzrastu starijem od ovog upliću drugi ometajući faktori: gubi se motivacija za crtanje ljudske figure, umeću se elementi darovitosti i učenja , verbalna komunikacija postaje dominantna u opisivanju sadržaja i pojmova.
Bilo kako bilo, ovaj test bi bilo poželjno koristiti za sticanje prve impresije i trijažne procene, kao i za procenu dece kod koje se sumnja na moždana oštećenja i dece sa poremećajem sluha.
Ipak, nije ga preporučljivo koristiti izolovano, bez podataka o meri inteligencije drugim testovima.
U neuropsihološkoj proceni deteta, ovaj test je višestruko dragocen:
– potpomaže lakše uspostavljanje kontakta, deca ga uglavnom rado prihvataju
– primena je jednostavna, a detaljan protokol za ocenjivanje je dovoljno informativan te se prvi podaci o detetu relativno brzo dobijaju.
Ovaj test je naročito koristan kod procene dece koja imaju izražene poteškoće u govorno-jezičkoj sferi.
Da li bismo ipak mogli govoriti o putokazima koji predstavljaju indikatore dečije darovitosti, bez obzira na to da li će detetov budući poziv biti u vezi sa crtanjem – ili ne?
DA!
– talentovana deca su obično natprosečne inteligencije, a i druge mentalne sposobnosti su kod njih vrlo razvijene
– crtačke razvojne faze kroz koje darovito dete prolazi su iste kao i kod ostale dece ali ona kroz njih brže prolaze
– darovita deca pokazuju volju i zanimanje za crtanje novi h tema koje su za njega izazov
– takođe su zainteresovana za stilove kojima se služe odrasli kao i za isprobavanje različitih tehnika
– njihova radoznalost u pogledu stvarnog izgleda objekta je izraženija – ona poseduju bogatiji rezervoar šema i ispoljavaju veću fleksibilnost u prikazivanju različitih položaja i pokreta figura.
Poznavanjem faza u razvoju prikaza odnosa objekata na slici, možemo registrovati darovitost kod dece koja na ranijem uzrastu dosežu izraz karakterističan za stariji.
Npr. naznačavnje udaljenih figura kod dece na uzrastu od 5 do 6 godina biće uglavnom pomoću veličine objekta (dok su figure u isto vreme postavljene na istoj ravni). Međutim, na uzrastu od 7 do 8 godina još jedan indikator se uvažava ali i koordiniše sa prethodnim – viši položaj na papiru.
Dakle, ako bi petogodišnje dete upotrebilo KOORDINACIJU VELIČINE I VIŠEG POLOŽAJA NA PAPIRU za prikaz udaljene figure – to bi nesumnjivo bio jedan od indikatora darovitosti!
Generalno – u korišćenju prostora i kompozicije slike darovita deca su naprednija, ona spremno prihvataju izazov da prikažu grupu figura (dok druga deca to izbegavaju), a imaju izuzetno razvijeno vizuelno pamćenje.
U jednom istraživanju, grupi dece uzrasta od 6 do 15 godina izložen je model keramičkog polarnog medveda koji se 15 minuta okretao na postolju ispred njih. Tokom naredne tri godine je u različitim intervalima od dece traženo da nacrtaju tu figuru. Rezultati su pokazali da je iz pamćenja prosečnog deteta tokom vremena iščilela vizuelna predstava modela medveda i ono je moralo da razmisli o tome kako bi polarni medved trebalo da izgleda.
Većina talentovane dece je, nasuprot tome, zadržala u pamćenju čak i detalje poput: teksture, nagiba glave i blage zakrivljenosti tela!
Nekada izrazito rabljen, a danas gotovo potisnut iz dijagnostičke procene, ovaj test bi trebalo da bude nezaobilazan ukoliko se imaju u vidu sve njegove prednosti, a koristi se kao psihološki skrining mentalnog uzrasta uz koji se neminovno primenjuju ostali NPS testovi.
Izvor: Razvojna neuropsihologija