Dominacija imena hrišćanskog porekla u savremenom srpskom imenoslovu može se objasniti dvema suprotnim tendencijama

Davanje ličnog imena novorođenčetu predstavlja čin u kome se ogledaju i ukrštaju različiti sociološki, psihološki i kulturološki faktori karakteristični kako za pojedinca tako i za celokupnu zajednicu. Za ilustraciju ove tvrdnje dobro mogu nam poslužita samo dva primera iz Vukovog Srpskog rječnika. Uz odrednicu vuk Karadžić navodi sledeće reči: Kad se kakvoj ženi ne dadu djeca, onda nadjene detetu ime Vuk, jer misle da im djecu vještice jedu, a na vuka da neće smjeti udariti (zato su i meni ovako ime nadjeli). Zaštitni (profilaktički) karakter imala su u prošlosti i imena sa pridevom živ u osnovi: Dabiživ (da bude živ), Živan, Živana, Živko i sl. Tako se u Vukovom rječniku ime Živko tumači na sledeći način: Mnogi ovo ime djeci zato nadjevaju da bi djeca življela. Gdekoje žene kad pitaju koga za zdravlje muškog djeteta, makar mu kakvo ime bilo, kažu: Kako ti je Živko? Verovanje u magijsku moć reči i u sposobnost ličnog imena da čoveka zaštiti od zlih sila i neželjenih događaja ogledala se i u ličnim imenima izvedenim od glagola stati.

Lična imena Stanimir, Stanislav, Stanoje, Stana i sl. u prošlosti su imala funkciju da zaustave dalje rađanje dece, u okolnostima u kojima je nesreću donosila ne samo smrtnost dece, već i nemogućnost da se veliki broj dece prehrani u teškim životnim uslovima. Velika frekvencija ličnih imena sa osnovom rad- (Radoslav, Radomir, Radoje, Radojica i sl.) i mil- (Miloš, Milan, Milica) u prošlosti upućivala je na poželjne pozitivne osobine koje su se u zajednici visoko vrednovale. S druge strane, nasuprot ovim ličnim imenima slovenskog porekla, izbor nekog biblijskog ili kalendarskog imena (Nikola, Luka, Jovan, Petar) ukazivao je na pripadnost hrišćanskom civilizacijskom krugu.
Da se vratimo u sadašnjost. Postavljamo dva pitanja. Kakva imena danas dajemo našoj deci? Šta nam izbor ličnog imena danas govori o čoveku i zajednici u kojoj živimo?
U savremenom srpskom imenoslovu odnos slovenskih i hrišćanskih imena znatno je promenjen. Današnji roditelji deci najčešće daju hrišćanska imena. Istraživanje koje smo proveli u Kragujevcu pokazuje da su tokom prve decenije 21. veka muškoj deci najčešće davana sledeća imena (prema frekvenciji): Nikola, Luka, Lazar, Stefan, Aleksandar, Marko, Aleksa, Nemanja, Jovan, Filip, Veljko, Miloš, Đorđe, Uroš, Petar, Mihajlo, Ognjen, Matija, Dušan, Bogdan, David, Pavle, Milan, Janko, Strahinja. Od slovenskih imena na ovome spisku nalaze se samo Nemanja, Veljko, Miloš, Dušan, Bogdan, Milan i Strahinja. Na sličan odnos upućuje i lista najfrekventnijih ženskih imena: Milica, Anđela, Jovana, Marija, Kristina, Anastasija, Katarina, Aleksandra, Teodora, Sara, Nevena, Tijana, Jelena, Ana, Jana, Sofija, Tamara, Mina, Nina, Emilija, Ivana, Nikolina, Natalija, Iva, Nađa. Izuzev najfrekventnijeg ženskog imena Milica, slovenskog porekla su još samo Nevena i Tijana. Pored imena hrišćanskog porekla, u kategoriji ženskih imena češće dolaze imena posredstvom ruskog (Tamara, Nađa) ili  zapadnoevropskih jezika (Emilija).
Slabljenje prisustva slovenskih imena posebno se ogleda u dvema kategorijama. Među najfrekventnijim imenima danas nema slovenskih imena složenih od dve osnove (npr. Vladimir, Miroslav, i sl.), kao ni imena sa osnovom rad- (npr. Radoslav, Radomir, Radoje i sl.).
Dominacija imena hrišćanskog porekla u savremenom srpskom imenoslovu može se objasniti dvema suprotnim tendencijama. S jedne strane, obnavljanjem interesovanja za pravoslavnu tradiciju nakon pada komunističkog poretka počev od kraja osamdesetih godina prošlog veka, a s druge strane, činjenicom da su hrišćanska imena, za razliku od slovenskih, internacionalna, te da kao takva njihovim nosiocima omogućavaju bolju prilagodljivost u savremenom globalizovanom društvu. Obnavljanje interesovanja za pravoslavnu tradiciju, i šire, srpsku prošlost, motiviše ne samo izbor hrišćanskih, već i frekventnih slovenskih imena. Tako se u savremenom srpskom imenoslovu, pored biblijskih i kalendarskih imena, često nalaze i imena srpskih srednjovekovnih i novovekovnih vladara i vladarki (Stefan, Nemanja, Sava, Uroš, Dušan, Lazar, Vuk, Aleksandar, Petar, Mihailo, Milan, Milica, Jelena, Teodora, Marija), kao i istorijskih i epskih ličnosti (Veljko, Janko, Vukašin, Marko, Strahinja, Miloš).
Autor: Dr Vladimir Polomac
*Filološko-umetnički fakultet Univerziteta u Kragujevcu
 
Izvor: Politika