Miroslavljevog jevanđelja, koji je u 19. veku istrgnuto i odneo sa sobom ruski duhovnik Porfirije Uspenski, prvi put je u Srbiji!
Ovaj dragoceni spis prikazan je u Muzeju Vuka i Dositeja, u sklopu izložbe “Putevima Miroslavljevog jevanđelja”, koja je otvorena u nedelju veče, a za posetioce od 10. marta do 5. aprila. Da stranica koja je nedostajala prvi put u istoriji bude u Beogradu zaslužni su naše i rusko ministarstvo kulture.
– U ovom događaju ima mnogo simbolike. Nedostajući list nikada nije bio bliži svom originalu – rekao je ministar kulture Ivan Tasovac, otvarajući izložbu. – Do sada su ih delile hiljade kilometara, a sada ih razdvaja samo nekoliko stotina metara, koliko su udaljeni Muzej Vuka i Dositeja i Narodni muzej, koji čuva najstariji i najdragoceniji srpski ćirilski rukopis.
Priča o najstarijoj i najvažnijoj srpskoj knjizi
Njegov kolega iz Rusije, ministar Vladimir Medinski istakao je da i ovaj događaj govori o našem zajedničkom nasleđu:
– To se najbolje vidi kada se ovaj list iz Miroslavljevog jevanđelja uporedi sa letopisima u Rusiji, koji su, doduše, nastali u kasnijem periodu – naglasio je Medinski. List koji nedostaje Miroslavljevom jevanđelju trenutno se nalazi u Nacionalnoj biblioteci Rusije u Sankt Peterburgu, a direktor ove institucije Anton Likhomanov, koji je, takođe, došao u Beograd rekao je da je ovo početak saradnje.
– Ovo je jedinstven kulturni događaj i doživljaj – smatra Bojana Borić Brešković, direktorka Narodnog muzeja u Beogradu. – Prvi put imamo priliku da osetimo kako ovaj važan pisani spomenik kulture izgleda u celini. Zanimljivo je da su upravo zahvaljujući vladici kijevskom Porfiriju Uspenskom, koji je podlegao iskušenju, srpska, a i svetska nauka saznali za Miroslavljevo jevanđelje.
Posle sedam vekova mirovanja iza hilandarskih manastirskih zidina, ovo delo je privuklo pažnju srpskih istoričara. Uspenski, u to vreme arhiepiskop, posetio je 1845/1846. godine manastir Hilandar na Svetoj gori. Opčinjen lepotom knjige, on je u samoći manastirske biblioteke, u zimu 1845. godine, krišom isekao 166. list i preneo ga u Rusiju. List je od 1846. do 1883. godine čuvan u Kijevu, a posle toga prenet je u Imperatorsku javnu biblioteku, danas Nacionalnu biblioteku Rusije u Sankt Peterburgu, gde se i trenutno nalazi.Zaveden je kao “List iz Miroslavova evangelia F.p.I.No.83” u zbirci Porfirija Uspenskog. Na tom listu nalaze se čtenija za 7. (20) januar, praznik Svetog Jovana Krstitelja, ukrašena inicijalom sa likom Vavilonske bludnice, metaforom za ženu cara Iroda, Irodijadu, koja je od muža tražila glavu tog svetitelja.
Do pojavljivanja “petrogradskog lista”, na arheološkoj izložbi u Kijevu, prošlo je 28 godina. Za to vreme o “listu srpskog jevanđelja iz 12. veka” napisano je nekoliko prikaza, u kojima su se o vrednosti i lepoti njegovih ukrasa izricale najpohvalnije reči.
Prvi put je publikovan u knjizi o južnom i istočnom slovenskom ornamentu u albumu V. Stasova. Na osnovu te publikacije Miroslavljevo jevanđelje primetili su poznati ruski istoričari umetnosti. Tada su se za Miroslavovo jevanđelje zaintersovali svi ondašnji vodeći lingvisti: ruski, nemački, francuski, poljski, engleski…
Na kijevskoj izložbi, 1874. godine, ovaj list fotografiše Stojan Novaković, tadašnji upravnik Narodne biblioteke u Beogradu, koji čitavom rukopisu daje ime Miroslavljevo jevanđelje, mada je zapravo reč o jevanđelistaru.
Tada je u Beogradu ovo otkriće primljeno kao senzacija prvog reda. Miroslavljevo jevanđelje je na Uneskovoj listi Pamćenje sveta. Narodni muzej, inače, samo povremeno i to na nekoliko sati pruža priliku posetiocima da ga vide, zbog specijalnih uslova čuvanja i prikazivanja tog važnog artefakta, nastalog po narudžbini humskog kneza Miroslava. Ono je bogoslužbena knjiga u kojoj su tekstovi raspoređeni prema čitanjima u toku crkvene godine. Sadrži 296 minijatura crtanih perom, a zatim bojenih četkicom crvenom, zelenom, žutom i belom bojom i ukrašenih zlatom. Sve zastavice, osim prve na kojoj su prikazani jevanđelisti Jovan, Marko i Luka pod arkadama, jednostavnog su izgleda i crtane su perom.
DONEO GA ALEKSANDAR OBRENOVIĆ
Prilikom posete Hilandaru u martu 1896, kralj Aleksandar Obrenović je dobio na poklon Miroslavljevo jevanđelje, a uz njega i osnivačku povelju Hilandara. Rukopis je tada donet u Beograd. Sledeće godine, u Beču je izrađeno fototipsko izdanje Jevanđelja. Za vreme Prvog svetskog rata Miroslavljevo jevanđelje je, nakon prelaska preko Albanije, 1916. dospelo na Krf, gde je čuvano u Glavnoj državnoj blagajni do 1918. Potom je smešteno u trezor Glavne državne banke u Beogradu, odakle je 14. juna 1935. preneto u Muzej kneza Pavla (danas deo Narodnog muzeja u Beogradu). Za vreme Drugog svetskog rata Miroslavljevo jevanđelje je od 1941. do 1943. čuvano u manastiru Rača, a zatim u Narodnoj banci u Beogradu. Narodnom muzeju u Beogradu predato je na čuvanje 19. juna 1945. godine. Svi ovi događaji, na izložbi, dokumentovani su fotografijama.
U SLAVU KNEZA MIROSLAVA – Inače, izložba “Putevima Miroslavljevog jevanđelja”, čiji je autor istoričar umetnosti Branka Ivanić, prati sudbinu ovog spisa od nastanka u Crkvi Svetog Petra i Pavla, tada manastira u Bjelom Polju. Miroslavljevo jevanđelje napisano je u slavu srpskog kneza Miroslava, brata Stefana Nemanje, koji je vladao do 1198. Zahumljem, današnja Hercegovina. Jevanđelje je u Manastir Hilandar preneo Stefan Nemanja kada se zamonašio. Tamo je, zajedno sa ostalim knjigama, punih sedam vekova, sve dok ga nije primetio Uspenski, stajalo neprimećeno u bogatoj manastirskoj biblioteci.
(Novosti.rs | Autor: D. Matović)